Mornarica NOVJ

Mornarica NOVJ, ljudstvo, plovna sredstva, naoružanje i službe za vođenje → Narodnooslobodilačkog rata na Jadranu i rijekama (1941 - 1. 3. 1945). Aktivnosti na moru počele su ilegalnim → partizanskim pomorskim vezama u srednjoj Dalmaciji u junu 1941; u Slovenskom primorju (Kras) osn. je omladinska sabotažna grupa, a u maju 1941. osn. je → Mornarički odred Baošići (Boka kotorska). Intenzivniji napadi na neprijat. pom. saobraćaj počeli su poč. 1942 (→ Gradac). Početkom juna 1942. u Zatonu (kraj Šibenika) formirana je → Primorska četa; gotovo na svim većim otocima osn. su partiz. čete i grupe; prva partiz. pom. jedinica bio je → Minerski odred formiran u julu 1942; od blokovskih partizana u decembru je formiran → Primorski vod; naredbom Vrhovnog komandanta od 18. 12. 1942. pri Štabu IV operativne zone Hrvatske osn. je → Sekcija za ratnu mornaricu. U Podgori je 28. 12. 1942. osn. prva Mornarička stanica, a 23. 1. 1943. Prvi mornarički odred (→ mornarički odredi u NOR-u), koji je u svom sastavu imao prvu partiz. flotilu (→ flotile Mornarice NOVJ); u septembru 1943. formirane su → mornaričke komande NOVJ. Naredbom Vrhovnog komandanta 18. 10. 1943. osn. je Mornarica NOVJ (komandant Josip Černi); Štab mornarice u Hvaru bio je potčinjen 8. korpusu; flota: 10. n. br., 30 p.c., oko 200 pomoćnih brodova i više parobroda (→ Bakar), te nekoliko obalnih baterija i PO na otocima. Obalno područje (Soča-Bojana) podijeljeno je 10. 11. 1943. u šest → pomorskih obalskih sektora (I i VI POS nisu djelovali). Za obranu otoka srednje i južne Dalmacije Štab 8. korpusa formirao je operativne štabove (uključene su i flotile 4. i 5. POS-a); Gl. štab činio je Štab Mornarice NOVJ i Štab 26. divizije. Odlukom Vrhovnog komandanta od 20. 1. 1944. da se otok → Vis utvrdi i brani, Štab mornarice potčinjen je Vrhovnom štabu na Visu; Vis je postao gl. vojnopom. baza u borbama za oslobođenje obale i otoka srednje Dalmacije. Pri 9. korpusu formirana je u septembru 1944. → Mornarička grupa u Sloveniji; nešto poslije formiran je i Mornarički odred Koper. Od 20. 9. 1944. otok 1st postao je operativna baza Mornarice NOVJ; formiran je Kvarnerski odred mom. pješadije (8.11) i Kvarnerski pom. sastav (9.11). Do kraja 1944. u Slovenskom primorju osn. su mornarički odredi I POS-a i bataljon morn. pješadije. Prva mom. jedinica na rijekama bila je → Mornarička (Pomorska) četa osn. 11. 9. 1944. pri Gl. štabu NOV i PO Vojvodine; Mornarička baza u Kladovu, formirana 12. 10. 1944; u Beogradu je 2.11. 1944. osn. → Komanda rečne plovidbe (preteča RRF) kao organ Povjereništva saobraćaja NKOJ-a (morn, baze u Kladovu, Novom Sadu i Šapcu). Mornarica NOVJ 1.3.1945. preimenovana je u Jugoslavensku mornaricu (JM), a reorganizirana je 16. 3; ukinuti su pomorski obalski sektori, osn. su → pomorske komande JM sa svojim flotilama; a zatim i Komanda flote; imala je škole i kursove, snažnu obalnu artiljeriju i morn, pješadiju, organiziranu obalnu službu osmatranja i javljanja, tehn. službu s odredima za spašavanje plovnih objekata, meteorološku, hidrografsku i dr. službe. U → završnim operacijama za oslobođenje Hrvatskog primorja i Istre morn, snage imale su značajnu ulogu. Na završetku rata JM imala je: 11 rat.br., 8 n.br., 66 p.c., 24 parobroda, 159 m.j. i manjih pomoćnih brodova te oko 14 000 ljudi. God. 1946. preimenovana je u Jugoslavensku ratnu mornaricu (JRM). – NOVJ imala je sistem školovanja kadrova prilagođen razvoju RM. Prvo organizirano školovanje započelo je Signalnim kursom pri V POS-u (Vela Luka, oktobar-decembar 1943); slijede Radio-telegrafski kurs, Pomorski kurs pri IV POS-u i Pripremni kurs za strojare, ložače i motoriste (Vis, 1944), Kurs za brodovođe male obalne plovidbe, Tečaj za službu veze i Tečaj za podoficire strojare (Monopoli, 1944), Kurs za brodovođe obalne plovidbe (Vis, 1944), Oficirski tečaj mornarice – za pom. vojne rukovodioce, Motorni kurs za ljudstvo trg. mornarice, Osnovni strojarski tečaj, Tečaj za mornare art. grane, Tečaj za brodare i Osnovni strojarski tečaj (Monopoli–Vis, 1944), Signalni kurs pri IV POS-u, Diverzantski kurs, Kurs za brodovođe obalne plovidbe i Kurs za rukovodioce lučkih kapetanija (Vis, 1944). Od 26. 5. 1944. organizaciju i rukovođenje školovanjem preuzela je → Uprava škola i kurseva Mornarice NOVJ.